The Schizoid Man

Ten artykuł jest
obecnie rozbudowywany

Serial:	TNG
Sezon:	2x06
Tytuł:	The Schizoid Man
Polskie tytuły:	Schizofrenik
Data pierwszej emisji:	23 stycznia 1989
Numer produkcyjny:	40272-131
Rok:	2365
Data gwiezdna:	42437.5 - 42437.7
Scenariusz:	Richard Manning, Hans Beimler
Reżyseria:	Les Landau

Data zaczyna się dziwnie zachowywać po śmierci jednego z najbardziej cenionych naukowców XXIV wieku.

Podsumowanie

Prolog

Enterprise-D przechwytuje komunikat z prośbą o pomoc od asystentki prominentnego naukowca, Iry Gravesa, żyjącego obecnie na odległej planecie nazwanej przez niego Gravesworld. Mimo iż od nadania wiadomości mija 8 godzin, nikt nie odpowiada na próby załogi połączenia się z planetą. Doktor Pulaski przybywa na mostek, by być na bieżąco podczas tej bardzo ważnej misji ratunkowej zleconej przez samo dowództwo Gwiezdnej Floty - uważa się bowiem, że badania Gravesa w dziedzinie cybernetyki molekularnej są obecnie w fazie krytycznej. Nagle podporucznik Worf odbiera kolejny, wysłany w eter komunikat z planety, w którym asystentka prosi o szybkie przysłanie lekarza, ponieważ „jest coraz gorzej“, po czym z przerażeniem patrzy w prawo i kończy wiadomość. Kobieta nie odpowiada na próby nawiązania kontaktu. Analiza Worfa wskazuje na obecność jedynie jej i samego Gravesa na Gravesworld, komandor Riker zastanawia się zatem, co tak przestraszyło asystentkę.

Data z brodą

Tymczasem starszy mechanik Geordi La Forge oraz doradca Deanna Troi, w drodze do kwatery komandora porucznika Daty na jego prośbę, rozmawiają o braku pewności siebie ostatnio zauważonym u androida przez Geordiego. Po tym, jak Deanna przypomina, że Data nie jest zdolny do odczuwania emocji, oficerowie wchodzą do miejsca zamieszkania kolegi. Upewniwszy się co do obecności obojga zaproszonych, android pokazuje się im z gęstą brodą i bokobrodami, prosząc o opinię. Choć przyjaciele nie mogą ukryć rozbawienia, Data jest przekonany, że nowy image (przynoszący na myśl komandora Rikera) dodaje mu powagi i godności. Gdy android zaczyna gładzić brodę, Deanna nie wytrzymuje i ze śmiechem opuszcza kwaterę.

Akt I

Podporucznik Worf odbiera nagle kolejny, tym razem słaby sygnał spoza Gravesworld; ze strzępków wiadomości załodze mostka udaje się dosłyszeć prośbę o pomoc w związku z uszkodzonym kadłubem i rozszczelnieniem statku. Chorąży Wesley Crusher identyfikuje źródło sygnału jako USS Konstantynopol, statek transportowy, na którego pokładzie obecnie znajduje się 2012 kolonistów. Komandor Riker sugeruje, że mogło dojść do wybuchu; słysząc to, dr Pulaski spodziewa się ciężkiej hipoksji u wielu pasażerów i zaleca natychmiastową pomoc – co więcej, kobieta chce sama poprowadzić działaniami ratowniczymi, zaznaczając większą powagę sytuacji w przypadku konieczności niesienia pomocy setkom osób w przeciwieństwie do jednego naukowca, choćby niezwykle wybitnego. Riker wówczas podpowiada wysłanie osobnej, niewielkiej ekipy na Gravesworld, podczas gdy Enterprise zajmie się Konstantynopolem. Kapitan Picard przyznaje obojgu rację i prosi dr Pulaski o wyznaczenie zastępcy do zbadania Gravesa, na co kobieta bez wahania wskazuje zaufaną porucznik Selar.

Riker i Worf udają się do transportera, gdzie czekają już doradca Troi oraz dr Selar, dołącza do nich również Data (już bez zarostu). Jako że teleportacja ma przebiegać w prędkości bliskiej warp, czyli tuż po wyłączeniu napędu warp oraz tuż przed jego ponownym uruchomieniem, procedurę nadzoruje osobiście Geordi La Forge. Riker zaleca przygotowującym się do transportu Dacie, Worfowi, Deannie i dr Selar ustawienie fazerów na ogłuszanie oraz ostrzega przed dziwnym uczuciem, jakiego oficerowie mogą doświadczyć podczas tak nietypowej teleportacji. Uwaga ta niepokoi doradcę Troi, która dopytuje o szczegóły, Geordi inicjuje jednak transporter mimo jej protestów.

Ira Graves badany przez dr Selar

Po teleportacji na Gravesworld Deanna dzieli się z resztą zwiadu wrażeniem, jakby przez chwilę znajdowała się w pobliskiej ścianie; Worf potwierdza, że to wcale nie było wrażenie, tylko właśnie efekt transportu w prędkości bliskiej warp. Data daje znać kapitanowi Picardowi, że teleportacja się powiodła, po czym daje rozkaz rozejrzenia się po domu w poszukiwaniu Gravesa. Niemalże natychmiast podchodzi jednak do nich Kareen Brianon, asystentka naukowca. Na pytanie o przyczynę brak odzewu na próbę kontaktu, kobieta oznajmia, że nie chciała ryzykować. Wówczas do pomieszczenia wchodzi dr Ira Graves, tłumacząc, że Kareen zapewne słusznie bała się jego nieprzychylnej reakcji na myśl o przybyciu obcych ludzi na jego planetę. Asystentka informuje dr Selar o boleściach, braku tchu oraz rozdrażnieniu, jakie dotykają naukowca, na co ten zapewnia, że jest zdrowy niczym "rigeliański wół". Mężczyzna zamienia parę słów z każdym członkiem zwiadu, przy czym m.in. wyjawia, że był mentorem doktora Soonga, "ojca" Daty. W międzyczasie zajętego rozmową Gravesa bada porucznik Selar, która, sprawdziwszy dwukrotnie swoją diagnozę, informuje zebranych, że naukowiec jest w ostatnim stadium nieuleczalnej choroby Darnaya.

Akt II

Po naprawieniu Konstantynopola oraz opatrzeniu 46 pasażerów, Enterprise pospiesznie wraca na Gravesworld. Tymczasem w gabinecie doktora Gravesa Data, poproszony przez naukowca o zwracanie się do niego per "dziadek", dopytuje Irę o wygwizdywaną przez niego melodię. Mężczyzna przytacza mu wówczas opowieść o robocie z "Czarnoksiężnika z krainy Oz", który pragnął być człowiekiem tak bardzo, że nie zauważył, że tak naprawdę od samego początku nim był. Data cieszy się na szczęśliwe zakończenie historii, Graves jednak psuje nastrój, wyrażając smutek nad pustą egzystencją niezdolnego do uczuć androida. Naukowiec następnie śmieje się sam z siebie, że na łożu śmierci opłakuje kogoś, kto nigdy nie umrze, po czym dodaje, że ma zamiar przenieść swój umysł do komputera, żeby oszukać kostuchę. Data mówi mu za to o swoim wyłączniku, którym Graves wyraża szczególne zainteresowanie.

W międzyczasie dr Selar szacuje pozostały Gravesowi czas na około jednego tygodnia. Deanna zagaduje Kareen o relacje między nią a naukowcem, jako że wyczuła u mężczyzny silne emocje względem asystentki. Ta jednak odpowiada, że z racji różnicy wieku nigdy do niczego nie doszło. Po chwili odzywa się kapitan Picard, oznajmiając gotowość Enterprise na orbicie. Doktor Selar waha się pomiędzy przerwaniem rozmowy Daty z Gravesem a szybką teleportacją chorego do ambulatorium. Wówczas z gabinetu naukowca wychodzi Data, informując o śmierci Gravesa.

Akt III

W gabinecie kapitana komandor Riker, w obecności również dr Pulaski, pyta Datę o przyczynę niezawiadomienia porucznik Selar o pogarszającym się stanie Iry Gravesa. Android tłumaczy się brakiem sensu takiego działania w obliczu nieuleczalności choroby naukowca, dodając, że "każdy kiedyś odejdzie", po czym przypomina Picardowi o ostatnim życzeniu Gravesa, czyli ceremonii pogrzebowej, i opuszcza gabinet. Data kieruje się następnie do Dziesiątego Dziobowego, gdzie przebywa Kareen. Android przygląda się kobiecie z uwielbieniem i mówi o jej niezwykłej urodzie, o której Graves nie mógł jej sam powiedzieć. W pewnym momencie Data jest od krok od dotknięcia twarzy asystentki, w ostatniej chwili się jednak powstrzymuje i wychodzi; gest ten daje jednak kobiecie do myślenia.

Symboliczny pogrzeb Iry Gravesa odbywa się w pomieszczeniu transportowym w obecności jego asystentki, kapitana Picarda, Rikera, Daty, Geordiego, Deanny, dr Selar i Wesleya. Data uśmiecha się nieskromnie pod nosem, gdy kapitan mówi o geniuszu naukowca, po czym sam wygłasza rzewną mowę o wielkości Gravesa i niezmierzonej miłości, jaką czuł do niego niemal cały Wszechświat. Kapitan Picard w końcu przerywa ten nieco żenujący wywód, po czym Geordi teleportuje kapsułę z ciałem naukowca w przestrzeń kosmiczną. Picard otacza Kareen ramieniem w geście pocieszenia, co nie umyka uwadze rozzłoszczonemu tym Dacie.

Po zakończeniu ceremonii Picard i Data rozmawiają w gabinecie kapitana o zachowaniu androida na pogrzebie. Data przeprasza, tłumacząc się swoim niepohamowanym podziwem dla dziadka. Picard prosi go o nienaśladowanie ludzkiego zachowania za wszelką cenę. Android obiecuje być bardziej sobą, po czym opuszcza gabinet z podstępnym uśmiechem na ustach, ogląda się za pewną oficer, i zaczyna gwizdać tę samą melodię, którą gwizdał Graves.

Akt IV

Przechadzając się korytarzami statku, kapitan Picard i Deanna Troi zastanawiają się nad stanem psychicznym Daty. Kapitan sugeruje, że Ira Graves przed śmiercią mógł poniekąd przypomnieć androidowi, że jest sierotą, teraz nawet bez dziadka. Doradca Troi ma nadzieję, że to faktycznie jedyne, co dolega Dacie.

Tymczasem Data i Wesley Crusher wkraczają razem na mostek. Wesley chwali przemowę, jaką android wygłosił na pogrzebie, Data zaś, pełnym wyższości głosem, powołuje się na dziecięcy umysł Crushera i zwraca się do niego per "chłopiec". Gdy chorąży przypomina mu, że chronologicznie nie różnią się od siebie wiekiem aż tak bardzo, Data wydaje się zaskoczony, tłumaczy jednak swoją wypowiedź mentalnym wiekiem, na jaki się czuje. Przysłuchujący się rozmowie komandor Riker dopytuje, czy android planuje zostać filozofem, ten zaś chwali się swoimi wieloma obliczami, m.in. geniusza i kochanka. Wówczas z turbowindy wychodzą Picard, Deanna i Kareen, na której widok Dacie otwierają się szerzej oczy. Gdy kapitan proponuje asystentce zwiedzanie mostka, android z zazdrością zaczyna złowrogo komentować zachowanie Picarda, co nie uchodzi uwadze wszystkich obecnych. Kapitan przywołuje Datę do porządku, ten jednak oskarża go o uczucia względem Kareen, dodaje ponadto, że Picard jest dla niej za stary i nie ma u niej szans. Gdy zszokowany Picard rozkazuje androidowi stawić się natychmiast w jego gabinecie na rozmowę, Data ostrzega go, że "wyeliminowanie konkurencji" nic mu nie pomoże. Gdy obaj znikają w gabinecie, Deanna informuje o uczuciu palącej zazdrości, jakie wyczuła u Daty.

Już sam na sam z kapitanem, Data nonszalancko oznajmia Picardowi, że może go już przeprosić za niemiłe słowa, jakie kapitan skierował w jego stronę na mostku. Picard, starając się nie wybuchnąć, planuje zlecenie kompletnego przeglądu androida, na co Data najpierw stwierdza, że jest zdrowy niczym "rigeliański wół" (jak wcześniej Graves), a potem udaje, że dokonuje samosprawdzenia swoich obwodów. Kapitan jednak podkreśla, że pierwszy raz odkąd się poznali, nie wierzy w jego słowa, i posyła niesfornego oficera na przegląd.

W swoim gabinecie przy rdzeniu warp Geordi, w towarzystwie przyglądających się Picarda i Deanny, przeprowadza oględziny wiercącego się na krześle i ewidentnie podirytowanego Daty. Po zakończeniu czynności kapitan wyprasza androida, żeby omówić ze starszym mechanikiem wyniki; Data początkowo odmawia, po chwili jednak wychodzi. Geordi informuje Picarda o braku jakichkolwiek znaków niepoprawnego działania układów Daty, oprócz oczywistych negatywnych zmian w zachowaniu. Gdy kapitan rozważa ukaranie androida, Deanna proponuje wykonanie testu psychologicznego, polegającego na sprawdzeniu reakcji pacjenta na pokazywane mu obrazy. Otrzymawszy zgodę, doradca Troi przeprowadza badanie.

W międzyczasie Geordi i Picard rozmawiają o Dacie w gabinecie kapitana. Picard dopytuje starszego mechanika o jego zdanie, jako że ten przyjaźni się z androidem. Geordi sugeruje zbytnie zaangażowanie się Daty w próby stania się człowiekiem, być może na skutek spotkania z jego ostatnim krewnym. Wówczas przychodzi Deanna z wynikami testu, sprawdzonymi kilkukrotnie dla pewności. Okazuje się, że w Dacie znajdują się dwie osobowości, z których jedna, bardziej agresywna, jest dominująca i powoli wypiera tę uprzejmą.

Akt V

Podejrzewając, że coś mogło się wydarzyć podczas pobytu Daty na Gravesworld, kapitan Picard sprawdza, czy android jest w swojej kwaterze. Gdy okazuje się, że wbrew rozkazowi udał się do Dziesiątego Dziobowego, Picard prosi Worfa o obserwowanie androida z daleka.

Gdy Worf wchodzi do kantyny, Data rozmawia z Kareen, przekonując ją, że jest Irą Gravesem. Naukowiec nie może się nadziwić, jak skuteczne okazało się przeniesienie jego świadomości do maszyny, razem z zachowaniem marzeń i emocji. Wieszcząc sobie i Kareen świetlaną przyszłość w związku trwającym tysiąclecia, Ira zapowiada, że zorganizuje też dla niej ciało androida, w którym będzie mogła żyć wiecznie. Asystentka jest jednak przerażona słowami Gravesa i zabrania mu przenoszenia jej do maszyny. Nie spodziewając się takiej reakcji, naukowiec w gniewie mocniej ściska dłoń Kareen, ta zaś skarży się na ból. Wówczas Graves/Data wychodzi z Dziesiątego Dziobowego.

Gdy Worf powiadamia kapitana o opuszczeniu kantyny przez androida, Picard postanawia samodzielnie rozmówić się z Gravesem. W międzyczasie kapitan dopytuje dr Selar o jej ocenę charakterologiczną naukowca. Gdy jej opis pokrywa się z ostatnim zachowaniem Daty, Picard oznajmia Deannie i Selar, że Gravesowi prawdopodobnie udało się przenieść własną świadomość do maszyny. Biorąc pod uwagę ogrom tego osiągnięcia, kapitan żałuje, że będzie musiał to połączenie zniszczyć.

Picard wkracza do maszynowni, gdzie Graves/Data rozmyśla na platformie przy rdzeniu warp. Kapitan informuje naukowca, że jest świadomy zajść na Gravesworld, i prosi o możliwość porozmawiania z Datą. Graves odmawia, argumentując że on teraz mieszka w tym ciele, do którego ma większe prawo, niż android. Picard stara się go przekonać, że Data jest wyjątkowy, a żadna istota nie może pozbawiać innej prawa do życia. Podchodząc bliżej naukowca, kapitan zauważa leżącego na platformie Geordiego oraz jeszcze jednego oficera; wskazując na nieprzytomnych, pyta Gravesa, ile osób planuje jeszcze skrzywdzić w ciele, nad którym ewidentnie nie ma pełnej kontroli. By wywrzeć większe wrażenie, Picard dzwoni do ambulatorium, gdzie doktor Pulaski donosi o złamanym w dwóch miejscach nadgarstku Kareen po ostatniej rozmowie z Gravesem. Ira zapewnia, że wszystkie te wypadki nie były zamierzone, ale nadal nie chce słyszeć o opuszczeniu Daty, przekonując, że jest on pustą maszyną. Ostatecznie w chwili gniewu Graves odtrąca kapitana tak mocno, że ten, uderzając w ścianę, traci przytomność. Naukowiec w końcu wydaje się powoli rozumieć zagrożenie, jakie stwarza dla otoczenia.

Po jakimś czasie dr Pulaski ocuca Picarda, który natychmiast podnosi się z platformy i pyta komputer o lokalizację Gravesa/Daty. Po chwili Picard, Geordi, Pulaski i Kareen wchodzą do kwatery Daty, gdzie widzą nieprzytomnego androida leżącego na podłodze. Gdy Geordi wybudza Datę, ten zadaje pytanie o swoją sytuację w sposób na tyle charakterystyczny, że kapitan Picard nie ma wątpliwości co do tego, że Graves już nim nie włada. Kareen wówczas zauważa informacje wyświetlające się na ekranie komputera - okazuje się, że naukowiec przeniósł swój umysł z Daty do głównego komputera Enterprise, przy czym jednak utracił tzw. pierwiastek ludzki, czyli świadomość i emocje. Asystentka Gravesa opuszcza zatem statek w spokoju, pozostając w Bazie Gwiezdnej nr 6, dokąd Enterprise w międzyczasie dotarł.

Pamiętne cytaty

"Uszkodziłeś sobie twarz?"

- Geordi, na widok brody Daty

"To broda. Wspaniała, gęsta, dostojna broda. Wzbudza szacunek oraz dodaje powagi i godności. (...) Czy nie sądzicie, że wyglądam mądrzej, gdy głaszczę ją w ten sposób?"

- Data, o swojej brodzie

"To zabrzmi dziwnie, ale przez chwilę myślałam, że utknęłam w tej ścianie."
"Bo tak było."

- Deanna i Worf, po teleportacji w prędkości bliskiej warp

"Jestem zdrowy jak rigeliański wół!"

- Ira Graves, jako on sam, a następnie w ciele Daty

"Myślałam, że nie lubi pan ludzi."
"Kobiety nie są ludźmi, tylko kobietami."

- Deanna i Graves

"Przepraszam, czy jest pan Romulaninem?"

- Kareen, asystentka Gravesa, do Worfa

"Klingoni i Romulanie nie są do siebie szczególnie podobni, mimo że podobnie się zachowują."
"... Mam wysłuchiwać tych obelg?!"

- Graves i Worf

"Brak jakichkolwiek wartości estetycznych. To mi wygląda na robotę Soonga."

- Graves, o Dacie

"Doktorze, zauważyłem..."
"Mów mi 'dziadku'."

- Data i Graves

"Współczuję ci. Twoje życie przypomina czyściec. Nie jesteś żywy ani martwy. Jesteś pozbawiony uczuć. Po prostu istniejesz."

- Graves, o Dacie

"Umierający człowiek opłakuje istotę, która nigdy nie zazna śmierci."

- Graves, o swoim monologu na temat egzystencji Daty

"Mam żelazną wolę i nerwy ze stali, które pozwoliły mi stać się geniuszem, a także pożeraczem niewieścich serc, którym niegdyś byłem."
"Uznaje pan kanibalizm?"

- Graves i Data

"Nie próbuj za wszelką cenę stać się człowiekiem. Bądź sobą."

- Picard do Daty (tak naprawdę do Iry Gravesa w ciele Daty)

Dodatkowe informacje

Scenariusz i produkcja

• Dr Selar to jedna z czterech ról odgrywanych przez Suzie Plakson; aktorka pojawi się jeszcze jako inna postać w Następnym Pokoleniu, a także odegra dwie role w Voyagerze i Enterprise.

Fabuła

• Dr Selar to pierwsza przedstawicielka rasy Wolkan w Następnym Pokoleniu.

Odnośniki

Linia czasowa : 2365 rok, XXIV wiek

Kartografia : Gravesworld

Gatunki : ludzie, androidy, Klingoni, Wolkanie, rigeliański wół

Statki kosmiczne : Enterprise-D, USS Konstantynopol

Pozostałe : cybernetyka molekularna, Baza Gwiezdna 6, Noonien Soong, choroba Darnaya

Obsada

• Patrick Stewart jako kapitan Jean-Luc Picard
• Jonathan Frakes jako komandor William T. Riker
• Brent Spiner jako komandor porucznik Data
• LeVar Burton jako porucznik Geordi La Forge
• Michael Dorn jako podporucznik Worf
• Marina Sirtis jako doradca Deanna Troi
• Wil Wheaton jako Wesley Crusher

Gościnna obsada

• W. Morgan Sheppard jako Ira Graves
• Suzie Plakson jako porucznik Selar
• Barbara Alyn Woods jako Kareen Brianon

Specjalna gościnna obsada

• Diana Muldaur jako dr Katherine Pulaski

Poprzedni odcinek: Loud As A Whisper

Star Trek: Następne Pokolenie Season 2

Następny odcinek: Unnatural Selection